November begon met een bezoekje aan onze dorpsfysiotherapeut vanwege rugklachten (tja, we worden allemaal een dagje ouder ...). De dag erna een overleg met de dorpsondersteuner en de zorgcoördinator van Austerlitz Zorgt, samen met mijn beoogde opvolger als voorzitter, Charles Laurey. Heel nuttig om de klokken weer eens gelijk te zetten. En ook wel weer grappig als je bedenkt dat de dorpsfysio en onze dorpsondersteuner één en dezelfde persoon zijn!

Lezing Thorbeckebijeenkomst
Op vrijdag 5 november was ik uitgenodigd om op de Universiteit Leiden te reflecteren op een essay van Esmée Driessen dat verschenen is in het boek Juridische vragen in het sociaal domein. Zij betoogt hierin dat partijen als NLZVE pleiten voor populatiebekostiging, maar dat die bekostigingsvorm helemaal niet zo gunstig is voor bewonerscollectieven. Het gebrek aan schaalvoordelen, de zwakke positie in tenders en de vele valkuilen in de samenwerking met de gemeente maken dat bewonerscollectieven in haar ogen weinig kans maken om als uitvoerende partij te worden gekozen. Mijn reactie hierop was dat dit zeker opgaat in het huidige paradigma van marktwerking, aanbestedingsprocedures, winner takes all en controledrang vanuit de budgethouder. Maar NLZVE en anderen pleiten al langer voor een nieuw paradigma: een ecosysteem op basis van een nieuwe kernwaarde: gezondheidswinst en -rendement. Wijkpartners, inclusief bewoners, nemen hierbij gezamenlijke verantwoordelijkheid voor het verbeteren van de gezondheid van de inwoners. Hiervoor is populatiebekostiging eigenlijk een voorwaarde.

’s Avonds met mijn Sandra lekker gegeten in het centrum van Leiden (weet je nog dat je gewoon ’s avonds in een restaurant mocht?) en de volgende ochtend op de fiets naar Amsterdam voor het klimaatprotest.

Kwaliteitsraad
Ik weet niet of ik hier al eerder over geschreven heb, maar ongeveer elke zes weken is er een vergadering van de Kwaliteitsraad van het Zorginstituut Nederland. Deze bestaat uit tien onafhankelijke raadsleden - waaronder ik dus - die gezamenlijk het Zorginstituut van advies dienen over de kwaliteit van zorg. De raad toetst door het veld gemaakte kwaliteitsstandaarden en indien nodig kan doorzettingsmacht worden ingezet, wat zoveel betekent als: als jullie er niet uitkomen, dan beslissen wij wel. Bekend voorbeeld hiervan is het Kwaliteitskader Verpleeghuiszorg. 
Op 11 november vergaderden we eindelijk weer eens fysiek in Utrecht. We hebben onder andere gesproken over de coronacrisis en de gevolgen die dit zou kunnen hebben voor de kwaliteit op de intensive care. En we kregen te horen wie de nieuwe voorzitter wordt: Floortje Scheepers, die al raadslid was. Ik ben hier heel blij mee, omdat zij, net als de vorige voorzitter Jan Kremer, open staat voor vernieuwing.

MAEX Impuls Zorgzame Gemeenschappen
Tijdens de eerste week van november liep de inschrijvingsperiode van de MAEX Impuls Zorgzame Gemeenschappen. Hiermee kunnen lokale zorginitiatieven op een heel makkelijke manier een eenmalig bedrag ontvangen om hun organisatiekracht te versterken, een onderdeel waar normaal moeilijk ondersteuning voor te krijgen is. De subsidie maakt deel uit van het programma Maatschappelijke Stimulering Vrijwilligerswerk van VWS, ik schreef hier al eerder over.
Op vrijdag 12 november kregen we van de mensen van de MAEX een overzicht van alle bijna 100 aanvragen om te beoordelen. Dat hebben Nanneke van der Heijden en ik samen gedaan, met waar nodig overleg met regiocoördinatoren. Dinsdag 16 november hebben we alle twijfelgevallen met MAEX doorgenomen. Uiteindelijk zijn er 32 aanvragen gehonoreerd, voor een totaalbedrag van een kleine 80.000 euro. De initiatieven ontvingen op 17 november hiervan bericht en op 20 november stond het geld op hun rekening. Zo snel kan het gaan!

Nieuwe voorzitter voor NLZVE!
De bestuursvergadering van 17 november stond in het teken van de kennismaking met Mike Leers. Hij is bereid om het voorzitterschap van NLZVE op zich te nemen. Op de pagina Wie zijn wij? kun je meer over hem lezen, maar in het kort: hij pas heel goed in het profiel dat wij voor deze functie hadden opgesteld. Dus het bestuur heeft hem volmondig aanbevolen aan de ledenvergadering, die op 25 november de formele benoeming van Mike heeft bekrachtigd.
Ik kijk uit naar de samenwerking met Mike. Eén ding hebben we alvast gemeen: we houden allebei van vakantiefietsen. Hoewel ik vergeleken met hem een beginner ben, die nog niet verder is gekomen dan onze buurlanden. Mike gaat met enige regelmaat fietsen in landen als Cambodja ...

Helaas hebben we ook afscheid moeten nemen van een bestuurslid: Gertrude van Driesten. Zij heeft een belangrijke bijdrage geleverd aan de besluitvorming rond onze kernwaarden en de strategie voor de komende jaren. Gertrude, bedankt!

De maand september stond in het teken van gedeeltelijke terugkeer naar de situatie van vóór corona. Opeens had ik weer fysieke vergaderingen, van de Kwaliteitsraad onder andere, maar ook nog steeds veel digitale besprekingen. Dit zal ook wel zo blijven, digitaal als het kan, fysiek als het moet.

(Voor)zorgcirkels

Op 2 september had ik een online ontmoeting met Henk Geene. Hij heeft in zijn woonomgeving, het land van Cuijk, een prachtig project opgezet, waarbij groepen ouderen elkaar helpen. Hij noemt dat voorzorgcirkels, of, als er wat meer zorg nodig is: zorgcirkels. Henk stelt: “75- helpt 75+, het is beter een sociale structuur te ontwerpen die bijdraagt aan het voorkómen van ‘losse probleemvelden’ als eenzaamheid, dan dat meerdere versnipperde initiatieven rondom verschillende probleemvelden worden opgezet”. Een goed functionerende (voor)zorgcirkel kan tijdig een probleem signaleren en in de samenwerking tussen inwoners en zorg- en welzijnsprofessionals zoeken naar de meest adequate oplossing. Het doel is om ouderen zo lang mogelijk thuis te laten wonen, zodat het eigen netwerk in stand wordt gehouden.

Mijn idee is dat dit met name in wijken waar niet zo snel een bewonerscollectief van de grond komt een heel goed concept is. Het lijkt een beetje op de broodfondsen, waarin een groep ondernemers bij ziekte voor elkaars inkomen zorgt.

Overleg met VWS

Eind 2021 eindigt de projectsubsidie van VWS waarmee NLZVE haar activiteiten bekostigt. In september is enkele keren overleg geweest over de voortzetting van de subsidie in 2022 en verder. Hopelijk komen we hier snel uit, zodat we ook aan het team zekerheid kunnen bieden dat we door kunnen gaan met ons werk.

MAEX Zorgzame Gemeenschappen

Ook diverse besprekingen met de mensen van MAEX. We sturen aan op een intensieve samenwerking, waarbij de kaart van zorgzame gemeenschappen in de MAEX-omgeving kan worden opgenomen. Daarnaast is MAEX onze partner in de Impuls Zorgzame Gemeenschappen (zie hierna).

Maatschappelijke stimulering vrijwilligers in hulp, zorg en dienstverlening

Hier heb ik al eerder over geschreven, maar begin van deze maand konden we echt van start met het organiseren en verdelen van deze subsidie. De subsidieaanvragen van de regionale netwerken is in september besproken, hier en daar aanpassingen aan subsidievragers voorgelegd, en we hebben veel regionale netwerken blij kunnen maken met het door hen aangevraagde bedrag. In oktober gaan we verder met de subsidie voor lokale initiatieven, de MAEX Impuls Zorgzame Gemeenschappen.

Brochure Dorpsondersteuner

Diverse vergaderingen tussen NLZVE en Vereniging van Kleine Kernen Limburg om te komen tot de definitieve tekst en layout van onze gezamenlijke brochure over de dorpsondersteuner.

De dorpsondersteuner is niet meer weg te denken uit onze gemeenschappen. In de brochure lees je wat een dorpsondersteuner doet, wat er de voordelen van zijn en waar je rekening mee moet houden als je met een dorpsondersteuner wilt gaan werken.

We zijn erg blij met het resultaat! Download hier 'De dorpsondersteuner'. 

Op 1 oktober vond de eerste landelijke Dag van de Dorpsondersteuner plaats, maar daarover dus volgende maand meer….

Maatschappelijke Expertgroep Ouder Worden 2040

De komende 20 jaar veroudert onze samenleving enorm. Dat brengt een aantal uitdagingen met zich mee. Hiermee worstelen we met z’n allen. Hoe wonen en werken we in 2040? Hoe blijven we gezond en krijgen we passende zorg en ondersteuning? En hoe benutten we de kracht van een groter wordende groep ouderen?

Vele partijen denken hierover mee in het programma Ouder Worden 2040. Ik ben gevraagd om mee te doen aan de Maatschappelijke Expertgroep, een breed samengestelde denktank. Op 20 september bespraken we een drietal toekomstscenario’s die door BeBright, het adviesbureau dat het programma uitvoert, waren opgesteld. Herkenbare scenario’s, waar in twee van de drie bewonerscollectieven een grote rol spelen. In de komende maanden worden deze scenario’s verfijnd en uitgewerkt en deze dienen als leidraad voor de vraag: hoe verder?

Wordt vervolgd.

Apotheekhoudende huisartsen

Ook actueel: het voortbestaan van apotheekhoudende huisartsen wordt bedreigd. Meer dan een miljoen Nederlanders zijn voor hun huisartsenzorg afhankelijk van een apotheekhoudende huisartspraktijk, vooral op het platteland. Maar voor deze kleine praktijken wordt het steeds lastiger om aan de eisen te voldoen die zorgverzekeraars aan hen stellen. Met het verdwijnen van huisartspraktijken staan ook andere (zorg)voorzieningen in dorpen onder druk.

Samen met de Landelijke Huisartsen Vereniging en de Landelijke Vereniging van Kleine Kernen zijn we bezig met het schrijven van een manifest om voor deze situatie aandacht te vragen.

Juni was voor mij een relatief korte werkmaand vanwege een weekje fietsen naar Texel, maar dat zou je aan deze column niet aflezen. Enfin, het meest bijzondere van de afgelopen maand was wel dat er voor het eerst weer fysieke bijeenkomsten plaatsvonden, hoewel het gros nog digitaal was. Maar heerlijk om af en toe eens niet de hele dag achter een scherm te zitten!

Ella Vogelaar Academie nu echt in de lucht!
De eerste webinars van de Ella Vogelaar Academie zijn in juni opgenomen en staan online, inclusief mijn eigen verhaal over Duurzame Ouderenzorg. In een half uur geef ik een overzicht van de ontwikkelingen in de zorg voor onze ouderen inclusief,  hoe kan het ook anders, een beschrijving van de rol van de samenleving zelf. Mocht je hierin geïnteresseerd zijn: het webinar staat online. En als je de moeite zou willen nemen om feedback te geven – het is voor mij ook de eerste keer - ... dan graag!

Expertmeeting brede monitor burgercollectieven
Op 9 juni vond een digitale bijeenkomst plaats met experts en onderzoekers over de mogelijke opzet van een brede monitor burgercollectieven. Dit is een onderzoek met als doel de omvang en de maatschappelijke en economische waarde van de beweging van lokale burgercollectieven in kaart te brengen. De monitor biedt een integraal inzicht over alle domeinen heen en legt de basis voor de erkenning dat onze beweging hard nodig is om de maatschappelijke uitdagingen van onze tijd het hoofd te bieden en om duurzame brede welvaart te realiseren.
Het idee van de brede monitor is ontstaan naar aanleiding van gesprekken met het SG-overleg - zeg maar de topambtenaar van elk ministerie - met een coalitie van landelijke organisaties van georganiseerde burgers. Nnaast NLZVE zijn dat LSA bewoners, LVKK, Energie Samen, Cooplink en MAEX. Deze coalitie heeft tevens een position paper geschreven.

Dialoogbijeenkomst Kwaliteitsraad
Direct daaraan voorafgaand – pfff, sommige dagen…. – was een eveneens digitale dialoogbijeenkomst over passende zorg, georganiseerd door de Kwaliteitsraad waarvan ik deel uitmaak. Los van wat technische problemen was het een leerzame bijeenkomst met een breed scala aan deelnemers. Vanzelfsprekend heeft ondergetekende ervoor gezorgd dat de stem van de georganiseerde burger goed vertegenwoordigd was, waaronder twee bestuursleden van NLZVE!

Maatschappelijke Expertgroep Ouder Worden 2040
Ouder Worden 2040 is een landelijk programma in opdracht van VWS waarin wordt samengewerkt om een maatschappelijk gedragen visie en veranderagenda voor de toekomst van het ouder worden in Nederland te formuleren. Voor deze brede maatschappelijke dialoog wordt gebruik gemaakt van toekomstscenario’s. Met deze scenario’s kunnen we verkennen welke nieuwe antwoorden mogelijk en wenselijk zijn. Eén van de groepen die hiervoor zijn samengesteld is de maatschappelijke expertgroep, die bestaat uit kenners en doeners van veel verschillende pluimage. Ik maak hiervan deel uit, samen met enkele ‘bondgenoten’, zoals Jitske Tiemersma (KNHM) en Peter Boerenfijn (Habion). Ook hier moet het geluid van de burger natuurlijk stevig doorklinken! Op 17 juni vond de tweede sessie plaats, een flink lange online meeting (vijf uren!), maar heel goed georganiseerd door BeBright, en met voldoende pauzes gelukkig. Tijdens deze sessie werden drie maatschappijbeelden besproken, als basis voor de te ontwikkelen scenario’s. Na de zomervakantie gaan we verder met de scenario’s, ik ben razend benieuwd.

Meer wel
Ik schreef al eerder over het boek Meer wel van De Publieke Zaak. Hieraan hebben meer dan 150 mensen meegeschreven, onder eindredactie van Mickey Huibregtsen. Het boek is op 28 juni gepubliceerd en is gratis online te lezen. Echt een aanrader!

Brochure dorpsondersteuner
Met de VKKL en de NLZVE helpdesk zijn we bezig een brochure te schrijven over de dorpsondersteuner (of buurtassistent, of welke naam deze ook heeft). De tekst is vrijwel klaar; in de zomer vindt de lay-out en het drukwerk plaats en in september organiseren we een bijeenkomst met dorpsondersteuners uit het hele land – en hun ‘managers’ - om kennis te maken en ervaringen uit te wisselen. En om de kersverse brochure uit te reiken aan de eerste dorpsondersteuner van ons land...

De maand april zal de annalen ingaan als een kille maand, letterlijk en figuurlijk. Onveranderd slechte berichten van het coronafront, de lente die maar op zich laat wachten, een lente die dit jaar nog meer dan anders het teken is van hoop en terugkeer naar vrolijker tijden. Maar er was zeker ook goed nieuws!

Maatschappelijke stimulering vrijwilligerswerk
Het kabinet heeft in februari 200 miljoen euro 'coronasteun' beschikbaar gesteld voor een maatschappelijk steunpakket gericht op sociaal en mentaal welzijn en leefstijl. Een klein deel hiervan is gereserveerd om de negatieve gevolgen van de coronacrisis voor het vrijwilligerswerk in ons land te ondervangen.
NLZVE is één van de vrijwilligersorganisaties die deze subsidie ontvangen met het doel de bewonerscollectieven in ons land te ondersteunen. De afgelopen maand is in overleg met de Vereniging Nederlandse Organisaties Vrijwilligerswerk (NOV) hard gewerkt om de voorwaarden voor deze subsidie met het ministerie van VWS af te stemmen. De verwachting is dat dit nog voor de zomer zijn beslag krijgt. Wordt vervolgd!

Nieuwe strategie vanaf 2022
Op 8 april vergaderde het bestuur van NLZVE. Het belangrijkste agendapunt was de voorbereiding op de ALV die op 29 april heeft plaatsgevonden. Tijdens de ALV is met de leden een begin gemaakt van de strategiecyclus, die in september van dit jaar moet leiden tot een geactualiseerd Actieprogramma Zorgzame Gemeenschappen voor de jaren 2022-2024.

Meer Wel
De Publieke Zaak is een denktank, met als drijvende kracht Mickey Huijbregtsen, die werkt - en ik citeer voor het gemak even de website - ‘aan een meer menselijk, vitale, effectieve en open samenleving door alle maatschappelijke spelers te inspireren en te stimuleren hier een vernieuwende bijdrage aan te geven, welke past bij de mogelijkheden en behoeften van vandaag’. DPZ publiceerde twee boeken: ‘Meer Waarde’ (2017) en ‘Meer Wij’ (2019). Deze boeken hebben veel maatschappelijke invloed gehad. Het derde boek in deze trilogie is in de maak en gaat heten: ‘Meer Wel’. Het boek biedt ruimte voor een fundamentele herbezinning op de voornaamste instituten en kernprocessen die bepalend zijn voor het functioneren van onze maatschappij. Verschillende werkgroepjes schrijven de hoofdstukken en ondergetekende zit in twee daarvan die – het zal niemand verbazen – gaan over onderwerpen als gezondheid en inclusieve samenleving. Ik ben erg benieuwd! Meer over dit project is te lezen op de website van De Publieke Zaak.

Koningsdag in coronatijd
In mijn woonplaats Austerlitz was het stil deze koningsdag: geen aubade, geen feest. Daarom heb ik deze dag maar besteed aan het samenvoegen en corrigeren van alle bestanden van bewonerscollectieven die we van de verschillende leden van NLZVE (regionale netwerken) hebben ontvangen na de inventarisatie die we vorig jaar hebben uitgevoerd. Pfff, dat was nog een hele klus. Maar we hebben nu een actueel  - voor zover mogelijk in zo’n snel groeiende beweging – bestand met een kleine 1.500 initiatieven. Binnenkort gaan we de nieuwe initiatievenkaart publiceren op onze website.

Jan Smelik blikt maandelijks terug op, én vooruit naar de activiteiten van NLZVE en ontwikkelingen rondom wonen, zorg en welzijn in een breder perspectief. Februari is een korte maand, dus een korte blog deze keer ;-). 

Corona
Ons land blijft in de ban van het coronavirus. Gek genoeg horen en lezen we voortdurend over sectoren die het moeilijk hebben of in actie komen tegen de overheidsmaatregelen, maar bij onze eigen achterban, de bewonerscollectieven, is het opvallend rustig. Ik weet niet goed hoe ik dat moet interpreteren. Zijn er al veel initiatieven die ten onder zijn gegaan? Of loopt alles gewoon door? 

Van de initiatieven die ik spreek, hoor ik vooral dat de energie er nu echt wel uit is. Het duurt allemaal te lang. Vooral bewonerscollectieven die een ruimte in eigendom hebben of huren het zwaar hebben. De vaste lasten lopen door, maar de inkomsten zijn (grotendeels) weggevallen. Hoe staat jouw initiatief er nu voor? Laat me weten als je in de problemen zit, dan kunnen we kijken wat er aan te doen is.

In Austerlitz, mijn eigen dorp, is het eigenlijk niet anders. Austerlitz Zorgt kan het financieel prima volhouden, maar we kunnen in deze periode zo weinig doen! Dat knaagt. Gelukkig zijn Marianne en Henriëtte, ons dorpsteam, nog volop in bedrijf en houden we zo goed zicht op onze (kwetsbare) inwoners. Er zijn hier niet zo veel coronagevallen, maar onlangs was er wel een kleine uitbraak naar aanleiding van een verjaardagsvisite bij iemand met klachten.

We hopen allemaal dat we zo langzamerhand uit onze holletjes kunnen kruipen ...

Monitor Zorgzame Gemeenschappen
Het onderzoek dat we samen met Vilans en Movisie uitvoeren, nadert zijn einde. We zijn bezig met de diepere analyses van de uitkomsten en hebben deze besproken met de regionale coördinatoren. Hieruit is voortgekomen dat we nog een verdiepingsslag maken rond het thema structurele financiering. We zien in de enquêteresultaten interessante verbanden tussen bewonerscollectieven die een locatie hebben en hun financiering. De hypothese die we willen toetsen is: initiatieven die (via de gemeente) een eigen ruimte in bezit hebben, zijn minder afhankelijk van subsidies. Ze kunnen door het exploitatiesaldo van de ruimte hun eigen broek ophouden.

Subsidie vanaf 2022
Eind dit jaar loopt de subsidie van NLZVE af. Dat betekent dat we met het ministerie van VWS, onze subsidieverstrekker, om de tafel moeten om een nieuwe aanvraag in te dienen. Maar daarvoor moet je natuurlijk eerst plannen maken. Die gaan we in dit voorjaar met het bestuur en de leden bespreken.

Ella Vogelaar Academie
De voorbereidingen voor het eerste curriculum zijn in volle gang. Jurgen van der Heijden is begonnen als programmacoördinator en verzamelt nu alle input van mogelijke docenten om het definitieve curriculum voor dit jaar te kunnen vaststellen.

Intussen ben ik op zoek naar een aansprekende voorzitter voor de Programmaraad. Dat valt nog niet mee. Is het iets voor jou of ken je iemand, laat het weten!

Blog Skipr
Met enige regelmaat schrijf ik een column voor Skipr, een goedbezocht online platform voor zorgprofessionals en -managers. Op 18 februari schreef ik een blog met als boodschap: we moeten gezondheid niet alleen in als een individuele zaak behandelen en veel meer aandacht hebben voor de gemeenschap. Citaat: "In de gemeenschap kunnen krachten worden gedeeld en is er wederkerigheid in plaats van afhankelijkheid. De kracht van de gemeenschap is niet in geld of in rechtmatigheid uit te drukken, maar in solidariteit en aandacht. Ieder mens is naast een potentiële patiënt ook een potentiële preventiewerker."